De cultuursector in de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen heeft toekomst, zeker als het innovatie durft te omarmen en niet alleen maar focust op verdere digitalisering. Wat dat betreft is er goed nieuws: innovatie is nu al overal en krijgt, mede dankzij een provinciale bijdrage, alle kans om maatschappelijk de impact te maken die het publiek verdient.
Als één sector het tijdens corona voor de kiezen heeft gekregen, is het wel de cultuursector. Zalen bleven leeg, personeel liep weg. “Tijdens corona zijn óók grote stappen gezet, onder meer op het gebied van digitale transformatie en noodgedwongen experimenteren”, houdt Jon Heemsbergen van Art Up zijn publiek voor. “Nu alles weer kan en mag, zie je dat er heel veel tegelijk op de cultuursector afkomt. Wat juist nieuwe kansen biedt. Over hoe je culturele waarden overbrengt op een zo divers mogelijk publiek. Je op een duurzame manier maatschappelijke impact maakt. En niet onbelangrijk: je vanuit je ivoren toren, terugkeert naar een centrale plek in de maatschappij om het marktplein te heroveren.”
Breed begrip
En daarin speelt innovatie een belangrijke rol. Heemsbergen: “Het is onze ambitie om via innovatie de cultuursector meer wendbaar en weerbaar te maken. Maar innovatie is een breed begrip. Daarom gebruiken we een model waarin we uitgaan van optimalisatie, instandhouding en transformatie. Optimalisatie is alles wat we op een andere manier ontwikkelen om hetzelfde te blijven doen. Een theater dat een livestream verzorgt is nog steeds een stenen gebouw met een podium, maar dan met een extra laag. Instandhouding is het ontwikkelen van aangepaste of nieuwe producten aan een bestaand model, zoals het theater dat zich bewuster richt op horeca en zaalverhuur ter ondersteuning van dat wat op het podium gebeurt. Bij transformatie wordt uitgegaan van radicaal nieuwe diensten en producten om andere doelgroepen te bedienen. Zoals gebeurt in verpakkingsvrije supermarkten waar mensen eigen potten meenemen om hun levensmiddelen in te doen.”
Meeste ArcheoHotspots
Op de vraag welke innovatie sessiedeelnemers het meest tegenkomen in de regionale cultuursector, strijden instandhouding en optimalisatie om plaats 1, op afstand gevolgd door transformatie. Uit de reacties blijkt dat er stiekem al best wel wat innovatiefs gebeurt, bijvoorbeeld in de vorm van kunstroutes. Of via gebruikmaking van de omgeving, zoals in Zevenaar. “We hebben ervoor gekozen om op de vindplaats van Romeinse scherven een standbeeld te plaatsen en niet alles naar het museum te brengen. Mensen komen naar de plek toe en zijn meteen in beweging.” “Gelderland heeft de meeste ArcheoHotspots van Nederland”, zegt iemand anders. “We brengen archeologie bij de mensen, vaak via hun mobiel.”
Focus op realisatie
Innovatie heeft verschillende uitingsvormen en doorloopt meerdere fases die start met het verkennen van uitdagingen, thema’s, belangen en doelgroepen, gevolgd door onderzoek en ontwikkeling van nieuwe concepten, vaak in interactie met doelgroepen. Heemsbergen: “De cultuursector werkt vaak lineair. Organisaties bedenken vaak iets vanuit een visie, vragen subsidie aan, zeggen wat ze gaan doen en doen dat vervolgens zo goed mogelijk. Terwijl innovatie een iteratief, stapsgewijs proces is, waarin je leert om het anders doen. Subsidieverstrekkers richten zich vooral op de realisatiefase. Het aantal aanvragen en de kwaliteit ervan valt vaak tegen, omdat je niet investeert in de eerste twee fases en er te weinig geld overblijft om geleerde lessen te delen.”
Provinciaal transformatievoorstel
Mede daarom wil de Groene Metropoolregio het totaal anders gaan doen, zegt Mariken Prüst, opgavemanager Ontspannen Regio. “We hebben een aanvraag gedaan voor een provinciale bijdrage waarmee we bewust inzetten op innovatieve ideeën en aanvragers de ruimte geven om te falen en onzekerheid te omarmen.” En daar vindt Noël Vergunst, cultuurwethouder in Nijmegen, wel wat van. “Tijdens corona hebben we de sector op verschillende manieren ondersteund. Dat is aardig gegaan, maar niet voor iedereen. Voor veel partijen in de cultuursector is ‘instandhouding’ nu top of mind. Ze willen overleven, hun publiek en personeel terug, wat gelukkig ook gebeurt. Als regionale bestuurders hebben we samen met de provincie een transformatievoorstel gemaakt om de cultuursector een impuls te geven om weer en meer weerbaar te worden. Alleen bepalen wij nu niet vooraf welke doelen ze moeten halen. Partijen krijgen de ruimte om eerste zaken te verkennen en dat mag mislukken”.
Fysieke ontmoeting faciliteren
“Het cultuurinnovatiefonds in Utrecht probeert deze puzzel al een paar jaar te leggen”, vult Heemsbergen aan. “En die is dat je veel minder het mooie plan beoordeelt, maar juist de vraagstelling en ambitie en de capaciteiten van de organisatie om het goed te doen. Bij veel bestaande regelingen worden eerst luchtkastelen gebouwd door snel iets op papier te zetten, waarna vervolgens het geld wordt geregeld. Hier gebeurt het precies andersom. En dat is heel fijn.” Na verschillende reacties uit de zaal volgt een laatste opmerking van een deelnemer waarin alle anderen zich kunnen vinden. “Het gaat niet alleen om het in standhouden van culturele instellingen, maar ook om de maatschappelijke impact die we kunnen bereiken. Ik pleit er hartstochtelijk voor om fysieke ontmoeting te blijven faciliteren, zodat mensen écht samenkomen. Want ook dat is wat cultuur kan bewerkstelligen.”
