Na de State of the Region door voorzitter Hubert Bruls is het de beurt aan filosoof en voormalig Denker des Vaderlands (2019-2021), Daan Roovers. In haar keynote inspireert zij de aanwezigen om tot samenwerking te komen. Ze reikt daarvoor ook de nodige handvaten aan. Vanzelfsprekend doet ze dat vanuit de insteek van de filosofie en met hulp van de denkbeelden van Socrates. Zelf omschrijft ze het begrip filosofie als ‘ruimte creëren in je hoofd om hetzelfde anders te zien’. De Regio Deal vindt ze een goed voorbeeld van dit anders kijken. “Ik daag iedereen uit om ook vandaag op die andere manier te kijken”, voegt ze eraan toe.
▶️ Dit is het tweede deel van een registratie van het regiocongres. Lees hier deel 1: Regiocongres toont kracht in de regio.
Niet te ingewikkeld
Hoewel haar advies is om de samenwerking (lees: politiek en democratie) niet te ingewikkeld te maken, erkent ze dat de huidige samenleving complex is. We kampen met polarisatie, waarbij vooral de uitdaging is om het midden meer te betrekken. Ook hebben we met een bestuurlijke lappendeken te dealen. Nederland telt maar liefst 33 regionale samenwerkingsverbanden die formeel helemaal geen plek hebben in de Nederlandse bestuurlijke inrichting van Rijk, provincies en gemeenten.
Toch komen steeds meer maatschappelijke opgaven op het regionale bordje terecht. Dat brengt uitdagingen met zich mee, waarvan de grootste misschien wel is: wie controleert deze regionale samenwerkingsverbanden?
Roovers haalt de adviezen uit het rapport ‘Droomland of Niemandsland; uitgangspunten voor het besturen van regio’s’ van de Raad voor het Openbaar Bestuur aan als helpende hand.
Verwaarloosd probleem
Nog een complexiteit van onze samenleving is dat we tegenwoordig alles tot ‘crisis’ verheffen. “Want is het echt een crisis of veel meer een verwaarloosd probleem? Zijn de coronacrisis, migratiecrisis of stikstofcrisis wel crises? Een crisis is niet alleen de beschrijving van een situatie waarvoor je een zekere verantwoordelijkheid neemt. Het is ook een beleidsstrategie. Het is een vorm van daadkracht uitstralen en de democratische controle even tussen haakjes zetten”, stelt Roovers. Ze concludeert: “Corona is zeker een crisis, maar migratie en stikstof zijn verwaarloosde problemen.”
Gelijkwaardig partnerschap
Toch is (regionale) samenwerking ook in deze complexe maatschappij mogelijk, zegt Roovers. Ze heeft voor haar toehoorders drie benaderingen paraat. “Ga niet uit van opinies, maar van standpunten. En probeer je eigen standpunt te verruimen, door je in te in te leven in andermans standpunt”, is haar eerste advies. De tweede benadering is het ideaaltypische model van samenwerking. Aan de hand van zes vragen kan duidelijk worden gemaakt of in de samenwerking tussen Rijk en regio sprake is van gelijkwaardig partnerschap. Haar conclusie als het gaat om Regio Deals: daar valt nog wel wat te verbeteren. Zeker in de verantwoording aan het Rijk, de verantwoordelijkheid bij uitvoering en de eisen aan de uitvoering.
Groepsdenken
De derde benadering die Roovers aanhaalt, is die van collectieve besluitvorming. “Een van de belangrijkste denkfouten bij collectieve besluitvorming is groepsdenken”, zegt ze. Vooral in crisistijd komt het veel voor. Roovers: “Als dan een groot besluit moet worden genomen en je komt met een groep mensen samen, dan is het besluit stilzwijgend al genomen. De tegenstanders laten het wel om er nog iets tegenin te brengen, want dan zijn ze de zeikerds. Terwijl dit deel van de groep altijd waardevolle informatie heeft, zeker op zo’n crisismoment.” Ze adviseert het pre-mortem experiment van Daniel Kahneman toe te passen. “Zelfs voor bedrijven bruikbaar”, prikkelt ze haar toehoorders. De uitleg: “Vraag de groep voordat je het besluit neemt: wat als het fout gaat? Laat iedereen dat opschrijven. Dus laat iedereen even voor zeikerd spelen. Daarmee valt het groepsdenken te doorbreken.”
Denken niet uitbesteden
Roovers kijkt op haar telefoon. Aan het begin van haar keynote had ze daarop de timer aangezet. “Ik kan jullie verzekeren, ik kan heel lang over filosofie praten”, klonk haar uitleg erbij. De tijd blijkt op. Nog een laatste uitsmijter van de voormalig Denker des Vaderlands: “Wie denkt dat je het denken kunt uitbesteden, heeft het mis.” Daarmee nodigt ze iedereen uit om actief mee te denken in de werksessies die als volgende onderdeel op het congresprogramma staan. De sessies zijn voorbeelden van mooie initiatieven uit de regio.
