Van visie naar uitvoering: het Groen-blauw raamwerk
Binnen de Groene Metropoolregio vinden we het belangrijk dat we groeien in balans. Niet alleen groei van huizen, wegen en bedrijven, maar ook van natuur, landschap en mogelijkheden om van cultuur en natuur te genieten.
Om dat te kunnen doen, is het belangrijk om te weten welke kansen er zijn om natuur, landschap en cultuurhistorie in onze regio te versterken. In het rapport ‘Vervlochten Regio’ over het Groen-blauw raamwerk en in het regioarrangement hebben we een goede basis gelegd. Ook hebben we met een projectportfolio in beeld gebracht welke initiatieven en projecten er allemaal zijn op het gebied van het groen en blauw in de regio.
Rapporten van TAUW en Wing
In 2023 hebben wij met de provincie Gelderland, met hulp van de bureaus TAUW en Wing, een volgende stap gezet. De bureaus hebben doorgerekend wat de bijdrage is van lokale groenblauwe projecten en ideeën op doelen die Rijk, provincie, waterschappen en Groene Metropoolregio hebben op het gebied van natuur, water en klimaat. Ook hebben ze gekeken hoe ver die initiatieven al zijn. Zijn maatschappelijke organisaties al betrokken om het initiatief verder te brengen? Is er al geld beschikbaar? Zijn er andere doelen dan die voor natuur, water en klimaat waaraan de initiatieven bijdragen, zoals bijvoorbeeld recreatie, verstedelijking en energietransitie?
Wil je de rapporten van TAUW en Wing lezen? Stuur dan een mailtje naar jennifer.lusing@groenemetropoolregio.nl, met daarin een welk(e) rapport(en) je wilt ontvangen.
De uitkomsten van de rapporten
Uit het rapport van TAUW blijkt dat groenblauwe ideeën en initiatieven in de Groene Metropoolregio veel bijdragen aan doelen op het gebied van natuur, klimaat, water, stikstof en landbouw(transititie). Daarnaast dragen ze ook bij aan andere doelen. Bijvoorbeeld dat er genoeg plekken zijn om te wandelen of te fietsen in de natuur en in het landschap. Een goed voorbeeld van een ontwikkeling die veel bij zou kunnen dragen aan doelen op het gebied van natuur en landbouw(transitie) is de Blauwe Motor bij de stuwwal bij Nijmegen. Sommige van de ontwikkelingen die TAUW en Wing hebben onderzocht zijn al heel ver. Er zijn al meerdere (landbouw)organisaties bij betrokken die ermee aan de slag willen en soms is er ook al budget voor. Denk bijvoorbeeld aan het gebiedsproces voor het Renkums en Heelsums beekdal en de gebiedsvisie Kop van Malden. Voor andere initiatieven is dat nog niet zo. Wing heeft hier onderzoek naar gedaan en de resultaten daarvan staan in hun rapport.
Wat gaan we met deze rapporten doen?
Met de opgedane kennis en de informatie uit deze rapporten, maken we een 'uitvoeringsagenda Groen-blauw raamwerk en landelijk gebied'.
In dit meerjarig plan staat beschreven hoe we zowel deelgebiedsgericht als op regionale schaal verder werken aan de belangrijke thema’s uit het Groen-blauw raamwerk: wat is de opgave, wat gaan we doen, wie gaat dit doen en wanneer en wat zijn de kosten en financieringsmogelijkheden?
De ambities en acties die staan beschreven in de uitvoeringsagenda dragen bij aan de doelen van het programma Vitaal Landelijk Gebied Gelderland (VLGG). Zo zijn een aantal van de gebiedsprocessen uit de uitvoeringsagenda door de provincie aangewezen als ‘koplopers’, wat betekent dat we door middel van vooruitlopende maatregelpakketten hiermee mogelijk eerder mee aan de slag kunnen. Meer over het VLGG lees je op de site van de provincie.
Het opstellen van de uitvoeringsagenda kunnen en willen we niet alleen. Bij het maken van het rapport Vervlochten regio en bij het opstellen van de rapporten van TAUW en Wing, hebben we al een heleboel organisaties betrokken. Maar tot nu toe nog vooral om informatie op te halen. Nu is het moment gekomen om samen te kijken wat nodig is om ontwikkelingen en initiatieven uit te voeren. Ook dit zetten we in de uitvoeringsagenda, welke o.a. uit de volgende onderdelen bestaat:
Groene Mantel en Blauwe Motor, Rijk van Nijmegen
De Groene Mantel is een verborgen parel in de transitie van het landelijk gebied. De afgelopen jaren is hier veel ervaring opgedaan in het gebied, o.a. in het Living Lab Ooijpolder, over groenblauwe dooradering en biodiversiteit op landbouwpercelen.
In de Groene Mantel zijn veel innovatieve organisaties en agrariërs actief. De lokale bestuurders hebben de ambitie om het samengaan van landbouw en natuur via groenblauwe diensten op te schalen. De verbinding tussen stad en landelijk gebied is daarbij een kans en een voorwaarde voor succes. Samen met de landbouworganisaties van ZLTO, Collectief Rivierenland en natuurorganisaties werken we toe naar uitvoering waarbij korte ketens, nieuwe teelten, groenblauwe dooradering, kruidenrijk grasland, water- en bodemverbetering en nieuwe verdienmodellen voor de landbouw worden getest en verbeterd. De Groene Mantel hangt nauw samen met het gebiedsproces voor de Blauwe Motor, dat door de provincie Gelderland georganiseerd wordt. Dit proces is gericht op systeemherstel met maatregelen voor droogte en herstel van beken en natuurwaarden.
Het Middengebied
Het Middengebied zien we als een belangrijk gebied, centraal gelegen in het Groen-blauw raamwerk van de regio. Hier is tussen vier gemeenten een groot landschapspark: Park Lingezegen aangelegd. Het park combineert natuur, landbouw en cultuur en fungeert daarnaast als recreatief uitloopgebied voor de toenemende verstedelijking. Naast Park Lingezegen is de Boven-Linge een belangrijke landschappelijke en ecologische drager in het gebied. Deze bestaande structuren dienen als een goede basis, die we willen doorontwikkelen met robuuste natuurlijke en landschappelijke verbindingen. Via zowel gebiedsgerichte projecten als een integraal en samenhangend plan voor het Groen-blauw raamwerk Middengebied gaan we hier met de gemeenten, het waterschap en andere partners mee aan de slag.
Veluwezoom: natuur- en beekherstel
Aan de zuidkant van de Veluwe ligt de Veluwezoom, een uniek gebied waar reliëfrijke zandgronden overlopen in de uiterwaarden van de Rijn en IJssel en waar dus verschillende N2000 gebieden worden verbonden. Er liggen een aantal waardevolle beeksystemen, met o.a. de Renkumse en Heelsumse beekdalen en het Soerens beekdal. De opgave is om de natuur en beekdalen te herstellen en klimaatadaptief te maken en tegelijkertijd de verstedelijking en landbouw op een natuurinclusieve manier in te passen. Hiertoe wordt ook een combinatie gemaakt met het cultureel erfgoed van de landgoederen, kastelen en buitenplaatsen in het Gelders Arcadië. Vanuit het Groen-blauw raamwerk werken we aan de verschillende onderdelen van de Veluwezoom, waaronder de Renkumse en Heelsumse beekdalen, het Soerens beekdal en de zuidflank tussen Arnhem en Dieren. Daarnaast houden we het overzicht voor de gehele Veluwezoom, om zo slim en integraal te werken aan de gezamenlijke opgave voor natuurherstel, cultuurhistorie en verstedelijking.
Groen in dorpen en steden
In de steden en kernen zal door de keuze voor verdichting een groot deel van de woningbouwgave landen. Dit betekent enerzijds dat het landschap gevrijwaard wordt van verstedelijking. Anderzijds is er aandacht nodig voor biodiversiteit en een kwalitatief leefmilieu in de steden en kernen, waarbij inwoners op korte en langere afstand toegang hebben tot groene plekken. Dit is van groot belang, gezien de klimaatverandering en de extreme weersomstandigheden die daarmee gepaard gaan en waar vooral inwoners van ‘grijze’ gebieden last van hebben. Er gebeuren al veel goede dingen om steden en kernen te vergroenen en zo te verbinden met het landelijk gebied, zowel door gemeenten als maatschappelijke organisaties. Vanuit het Groen-blauw raamwerk verkennen we hoe we deze ontwikkeling kunnen ondersteunen door bijvoorbeeld kennis te delen en elkaar te inspireren om de vergroening naar een hoger niveau te tillen.
De Gelderse Poort
De geschiedenis, het huidige landschap en de toekomst van de Groene Metropoolregio wordt voor een belangrijk deel bepaald door de grote rivieren. Zo ligt hier de Gelderse Poort, het gebied waar de Rijn zich op relatief korte afstand splitst in drie riviertakken: de Waal, Neder-Rijn en de IJssel. Het gebied is van (inter)nationaal belang door haar unieke riviernatuur en rol in de waterverdeling in de delta. Door klimaatverandering staat het natuurlijke systeem van de Gelderse Poort echter onder druk: in de winter is er te veel water, en in de zomer, te weinig. Dit heeft nadelige gevolgen voor de rivierbodem, hoogwaterveiligheid, natuur, landbouw, en de waterafhankelijke economie. Als regio werken we mee aan de huidige Rijksprogramma’s waar deze complexe opgaven centraal staan: het programma Integraal Riviermanagement (IRM) en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW). Vanwege de urgentie leggen we hierbij de nadruk op een versnelling van uitvoering en doelbereik door een samenwerking van de programma’s IRM/PAGW met het NPLG/VLGG en het programma NOVEX.
De Liemers
In de Liemers zien we vanuit het Groen-blauw raamwerk kansen voor ’t Broek, de groene gebieden tussen de dorpen en de verbinding met het rivierengebied bij de Rijnstrangen en de IJssel (zie ook de Gelderse Poort). In deze focusgebieden liggen verschillende opgaven voor een robuust water- en bodemsysteem (incl. aanpak droogte) en het inpassen van meervoudige ruimteclaims, waaronder toekomstbestendige en natuurinclusieve landbouw en recreatief uitloopgebied. Samen met de betrokken overheden en maatschappelijke organisaties verkennen we hoe we deze opgaven in de focusgebieden integraal kunnen oppakken en het Groen-blauw raamwerk in de Liemers kunnen realiseren.
Ruimte voor recreatie
De Groene Metropoolregio wil een aantrekkelijke regio voor toeristen en eigen inwoners zijn, met toegankelijke recreatieve en toeristische voorzieningen, die passen bij de vraag.
En deze vraag groeit, gezien de forse woningbouwopgave in de regio. Zoals opgenomen in het Novex Ontwikkelperspectief, is de ambitie om 3.000 ha recreatief uitloopgebied te realiseren in de regio: multifunctionele plekken waar huidige en toekomstige inwoners kunnen genieten en bewegen in het groen. We gaan met het Groen-blauw raamwerk nog verder onderzoeken wat we precies verstaan onder recreatief uitloopgebied en hoe en waar we deze ambitie kunnen laten landen.
Op veel plekken in de regio is er ruimte voor (extra) recreatie, maar er zijn ook plekken waar de natuur verstoord en beschadigd wordt door de recreatiedruk. Door het Groen-blauw raamwerk te ontwikkelen en te koppelen aan projecten voor recreatie(spreiding), zorgen we voor een betere verdeling van de bezoekers over de regio. We brengen in kaart wat de huidige recreatieve voorzieningen zijn en analyseren wat de kansen en knelpunten zijn m.b.t. recreatiedruk en -spreiding. Dit doen we in samenwerking met het speerpunt Duurzaam Toerisme.
Wat we tot nu toe gedaan hebben gebruiken we ook om een bijdrage te leveren in het programma Vitaal landelijk Gebied Gelderland. Meer daarover lees je op de site van de provincie over het VLGG.
